- De Saudische megastad Neom, die in de woestijn moet verrijzen, kent als pronkstuk de horizontale wolkenkrabber The Line.
- Het idee van een lineaire stad is niet nieuw, maar het is nog nooit echt uitgeprobeerd.
- Stedenbouwkundigen hebben zo hun twijfels of The Line een handig concept is voor een stad.
- Lees ook: Saudi Aramco gaat aandelen verkopen: miljardenopbrengst hard nodig voor bouw futuristische stad Neom
Saudi-Arabië bouwt een enorme stad in de woestijn, genaamd Neom. Het pronkstuk van dit project is een zogenoemde horizontale wolkenkrabber. The Line, zoals dit gebouw heet, is eigenlijk een megastad op zich bestaande uit twee wolkenkrabbers die zich oorspronkelijk over een lengte van 170 kilometer zouden uitstrekken, met als doel om uiteindelijk negen miljoen mensen te huisvesten.
Saudische functionarissen spreken van een “architectonisch meesterwerk” en een “revolutie in stedelijk leven”. Recente berichten suggereren echter dat de plannen zijn teruggeschroefd. De eerste 2,4 kilometer van The Line moet nog gebouwd worden en als dat lukt is het alsnog de grootste lineaire stad.
Als concept is lineair wonen niets nieuws. “Het is ambitieus, maar nauwelijks revolutionair”, zegt hoogleraar architectuur en stedenbouw Anirban Adhya van de Lawrence Technological University in de Verenigde Staten tegen Business Insider.
In de negentiende eeuw zochten veel stadsplanners naar alternatieve stadsindelingen in verband met de groeiende stedelijke bevolking. De Spaanse architect Arturo Soria wordt alom geprezen voor het ontwerpen van de eerste lineaire stad, La Ciudad Lineal, in 1882 aan de rand van Madrid.
Ongeveer veertig jaar later, in 1924, bood de beroemde Zwitsers-Franse architect Le Corbusier een radicaal alternatief met zijn Ville Radieuse, een lineaire, geordende metropool vol groene ruimte.
De Russische stedenbouwkundige Michaïl Ochitovitsj werd in 1930 naar een goelag gestuurd vanwege zijn "economisch verlammende" voorstel om de stad Magnitogorsk te veranderen in acht lintvormige stroken die samenkwamen in een fabriek.
"Het komt vaak voor dat stedenbouwkundigen pleiten voor een nieuwe toekomst in reactie op wat zij beschouwen als een onhoudbare situatie in hun tijd. The Line past goed in die traditie", aldus Adhya.
Maar revolutionair of niet, is het idee om een dichte metropool te bouwen in de vorm van een rechte lijn een goed idee?
Vergeleken met traditionele ontwerpen bieden lineaire steden onder andere efficiënt openbaar vervoer, gemakkelijke toegang tot de natuur en een meer egalitaire levensstijl. Ze kunnen ook gemakkelijk worden uitgebreid als de bevolking toeneemt.
Voorstellen voor The Line weerspiegelen veel van deze beloften. Op de website van het project wordt de stad gepresenteerd als een oplossing voor massale verstedelijking en de klimaatcrisis. De stad wordt afgeschilderd als een duurzame, autoloze utopie die 95 procent van het land in de regio zal conserveren.
De ontwerpers van Neom beweren dat alle essentiële diensten binnen vijf minuten bereikbaar zijn en dat de natuur op slechts twee minuten loopafstand ligt. Door artificial intelligence (AI) aangestuurde technologie in de hele stad zal de duurzaamheid verbeteren en ten goede komen aan de levensverwachting van de bewoners, zeggen ze.
"Er is geen juiste vorm voor een stad. Steden evolueren in de loop van de tijd, gebaseerd op natuurlijke, culturele, logistieke, politieke en economische factoren", vertelt Mona Lovgreen, partner bij het Canadese architectenbureau DIALOG aan Business Insider.
Lovgreen is van mening dat de lineaire vorm van The Line, als deze op de juiste manier wordt ontworpen, het woestijngebied toegankelijk kan maken voor bewoning en de integratie van hernieuwbare energiebronnen kan vergemakkelijken.
De doelstellingen van The Line zijn misschien overdreven ambitieus, maar Lovgreen vindt de visie van The Line wel bewonderenswaardig. "Het daagt ons uit om opnieuw na te denken over stedelijk ontwerp en nieuwe manieren te ontdekken om steden efficiënt, leefbaar en duurzaam te maken."
Het zou een baanbrekend voorbeeld kunnen zijn voor het gebruik van artificial intelligence om duurzaamheid en energie-efficiëntie te verbeteren, volgens Lovgreen.
Ook de focus op gemak en diensten binnen handbereik is veelbelovend, geeft hoogleraar architectuur Adhya aan. Hij wijst op succesvolle voorbeelden in steden als Parijs en Portland. Opgedeeld in "kleinere stukjes en beetjes" zou de lineaire structuur van The Line kunnen werken, meent hij.
The Line: een monotone, rigide structuur
Hoewel sommige praktische kanten van de structuur potentie hebben, zien alle experts met wie Business Insider sprak fundamentele problemen met de leefervaring binnen lineaire steden.
"The Line zou een fascinerende plek kunnen zijn om te bezoeken en te ervaren, maar ik weet nog steeds niet zeker of mensen ontworpen zijn om in zo'n rigide structuur te leven", zegt Lovgreen.
The Line bestaat uit modules die elk 80.000 mensen kunnen huisvesten. Inwoners kunnen zich verplaatsen via een horizontaal en verticaal transportsysteem.
"Vergeleken met andere stedelijke ontwerpen zoals het grid, een radiaal ontwerp of een stedelijke ring, kan het aan variatie ontbreken voor de menselijke ervaring in een strikt lineaire stedelijke omgeving", legt Adhya uit. "Bepaalde delen van de stad kunnen ook te ver van elkaar liggen en te gesegregeerd worden."
Dit type structuur is niet alleen eentonig, maar kan ook de sociale cohesie beperken, volgens John Gold, hoogleraar stedelijke historische geografie aan de Oxford Brookes University.
"Lineaire steden zorgen voor een extreme stedelijke versnippering. Gemeenschapsontwikkeling en sociale cohesie hebben nog steeds centraliteit nodig", aldus Gold.
Een andere uitdaging in het ontwerp van Neom is de grote afhankelijkheid van technologie en het openbaar vervoer, zeggen experts. Als er iets misgaat met centrale transportsystemen, stort het hele systeem in elkaar.
"De meeste steden hebben netwerkredundantie, waarbij meerdere opties beschikbaar zijn als een specifieke verbinding of kruising geblokkeerd is. Een lineaire stad heeft deze mogelijkheid misschien niet", legt Lovgreen uit.
Tot slot zouden de enorme spiegelende buitenmuren schadelijk kunnen zijn voor het milieu, zowel vanwege onnodige warmteontwikkeling binnen de structuur als voor de trekroutes van miljarden vogels die mogelijk tegen de buitenwanden aanvliegen.
Maar het grootste probleem is volgens Gold: wie zou er eigenlijk in zo'n 'stad' willen wonen?
"Het Saudische plan brengt een hightech, utopische toekomst in kaart, maar houdt zich niet bezig met mensen zoals ze werkelijk zijn. Naar mijn mening kunnen lineaire stadsschema's het beste worden gezien als ontwerpoefeningen voor derdejaars architectuurstudenten", aldus Gold.
